नको म्हणू माझं माझं! सारं इथंच राहणार! देह मातीला जाणार!

 नको म्हणू माझं माझं! सारं इथंच राहणार! देह मातीला जाणार!

शब्दांकन: धनलाल मांगीलाल राठोड कंचलीकर, ता. किनवट, जि. नांदेड

जीवन म्हणजे क्षणभंगुर आहे, आणि प्रत्येकाने कधीतरी या सत्याचा अनुभव घेतलेला असतो. तरीही, आपण माणसं ‘माझं माझं’ म्हणण्यात रमतो. पैसा, सत्ता, जमीन-जुमला, कीर्ती—सगळं मिळवलं तरी मृत्यू हे अंतिम सत्य असतं, जिथे आपलं काहीही आपल्याबरोबर जात नाही. जीवनाच्या या वास्तवावर चिंतन करण्याचा हा लेख समाजाला एक नवी दृष्टी देतो.

संपत्तीचा सापळा

‘हे माझं घर आहे,’ ‘ही माझी जमीन आहे,’ ‘माझा मुलगा, माझं कुटुंब’—या संकल्पनांमध्ये माणूस अडकतो. त्याच्या जगण्याचा उद्देश या गोष्टींच्या भोवतीच फिरत राहतो. पण शेवटी सगळं इथेच राहणार आहे. ज्या संपत्तीवर आपण अधिकार गाजवतो, ती संपत्ती आपल्यापाठोपाठ दुसऱ्यांच्या ताब्यात जाते. ‘माझं माझं’ म्हणत जी माणसं माणुसकी हरवतात, ती शेवटी स्वतःच हरवून बसतात.

देह मातीचा आणि मातीला जाणार

देह हा पंचमहाभूतांचा बनलेला असतो, आणि त्याचा अंतिम प्रवास मातीशी मिळाल्याशिवाय थांबत नाही. याच सत्याचं भान असलेल्या संतांनी माणसाला नेहमी देहभान सोडून कर्तव्यशील आणि परमार्थी जीवन जगण्याचं मार्गदर्शन केलं आहे. संत ज्ञानेश्वर म्हणतात,

 “देह नश्वर आहे, परंतु आत्मा अमर आहे.”

हे जाणूनही आपण का स्वतःभोवती हे जग उभं करतो? कारण ‘माझं’ ही भावना आपल्याला अडवत राहते.

स्वार्थातून परमार्थाकडे वाटचाल

‘माझं’ म्हणणं ही संकुचित वृत्ती आहे. पण ‘आपलं’ म्हणायला शिकलं, की समाजात नात्यांना, प्रेमाला आणि माणुसकीला नवी दिशा मिळते. परमार्थात सुख आहे, समाधान आहे. आपण स्वतःचा मोह सोडून जेव्हा इतरांसाठी काहीतरी देतो, तेव्हा आपली खरी ओळख निर्माण होते. महात्मा फुले, आंबेडकर, आणि सावित्रीबाई यांचं जीवन हीच शिकवण देतं.

वारसा जिवंत राहतो, संपत्ती नव्हे

संपत्ती मृत्यूनंतर कुणालाही अमरत्व देऊ शकत नाही, पण चांगली कृत्यं, दानशूरता आणि समाजासाठी केलेली सेवा मात्र आपली आठवण कायम ठेवते. जसे महात्मा गांधींची निस्वार्थ सेवा आजही आदराने आठवली जाते, तसेच आपले जीवनही त्याग आणि कर्तव्य यांनी परिपूर्ण असलं पाहिजे.

समारोप

‘नको म्हणू माझं माझं, सारं इथंच राहणार, देह मातीला जाणार’ हे विचार केवळ शब्द नसून जीवनाचं सार आहे. संपत्तीपेक्षा आपलं कर्तृत्व महत्त्वाचं आहे. माणुसकीने जगूया, देणगीने समृद्ध होऊया, कारण शेवटी देहचं मातीला जाणार आहे, पण चांगल्या कर्मांनीच अमरत्व मिळतं.

शब्दांकन: धनलाल मांगीलाल राठोड कंचलीकर, ता. किनवट, जि. नांदेड